Mehmet Burak Celebi (Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü)
Orkun Sönmez (Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü)
Orta Doğu Teknik Üniversitesi
Çağrı Yeten (Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü)
Sakarya Üniversitesi
Mimari Rapor
Program ve arazi seçimi
Kızılay Sanat Merkezi’nin amacı, kent yaşamında eksikliği hissedilen sanatsal etkinliklere şehrin merkezi bir noktasında uygun bir mekan sağlamaktır. Arazi olarak, 2008 yılında yıkılan ve 400 metrekarelik zemine sahip eski Fransız Kültür Merkezi’nin arazisi seçilmiştir. Ankara’nın Kızılay semtinin ulaşım bakımından merkezi bir noktada olması binayı erişilir kılmaktadır. Önerdiğimiz beş katlı yapı, dans-el sanatları-tiyatro stüdyoları, kütüphane, oditoryum ve uygun hava koşullarında kullanılacak olan terası içermektedir. Yapı içerisinde kütlelerin ve sirkülasyon elemanlarının tanımladığı galeri boşlukları da sergi mekanları olarak işlevlendirilmiştir. Tasarımın amacı, merkezi bir noktada saptanan bu mekansal eksikliğin giderilmesinin yanı sıra, görsel acıdan farklı ve de akılda kalıcı bir yapı formunu insanlara sunmaktır.
Konsept
Arazinin güney ve doğu cepheleri işlek kamusal mekanlara (Bayındır Sokak, Meşrutiyet Caddesi), batı cephesi 1920’lerde inşa edilmiş ve günümüzde kafe olarak kullanılan iki katlı bir Ankara evine, kuzey cephesi ise ilişkinin kopuk olması tercih edilen beş katlı bir dershaneye bakmaktadır. Tasarım, bu mevcut şartları göz önünde bulunduran konsept kurgusuna dayanmaktadır. Binanın formunu belirleyen dış kabuk, bahsi gecen üç cepheye açıklık, kuzey cephesine ise kapalılık ifadesi yükler. Kabuğu n içine yerleştirilmiş ve hareketli cephelere sahip iç kütle, görsel ilişki içinde olduğu hareketli kamusal mekanlara gönderme yapmaktadır. Opak ve saydam kurgularla tasarlanan bu iki zıt kütle, birbirini dengeleyen unsurlar olarak düşünülmüştür. Dış kabuk, zeminden itibaren sade bir formla konkav donuşunu tamamlayarak kentsel bağlamda akıcılığı ve hareketi sembolize etmektedir. Çevreleyen kabuk üstte örtü olarak işlev görürken yan cephede servis aksı olarak devam edip zemin katta taban olarak sonlanmaktadır. Kabuğu n konsol kısmı, üç tarafta tel orgu kaplamasıyla saydamlaşarak etkileyici strüktürü gözler önüne sermektedir. Vinç prensibinden yola çıkılarak tasarlanan strüktürde, kritik görevi olan Çelik halatlar çarpıcı renkleriyle görsel olarak vurgulanmıştır. Dış kabuk içine oturtulmuş saydam kütle iç mekanın zenginliğini, hareketliliğini ve doluluk-boşluk oranlarını görsel diyalogla dışarıdan algılama imkanı sağlar. Hareketini dışarıya yansıtan bu kütle, dışa doğru çıkma yapan kolon ve kirişlerin oluşturduğu strüktürel bir çerçeveye asılı durduğu izlenimini verir. Bu saydam kütle içerisinde konumlandırılmış odalar (stüdyolar ve kütüphane) rasyonel bir boyutlandırmayla tasarlanmıştır ve dış cephe kaplamalarıyla binada bir desen vurgusu yaratmaktadırlar. Kütleler etrafında donen sarmal rampaların amacı programdaki insan dinamizmini dışa vurmaktır. Şeffaf kütlenin giriş ve ikinci katlarında yer alan galeriler, sergi alanı olarak kullanılmakla beraber, Mekanlar arası akıcılık için, 2 m’lik bir açıklıkla 3. katta birleşmektedir. Oditoryum ise geniş kütlesi ve ihtiyaç duyduğu izole ortam nedeniyle yerin altında çözümlenmiştir. 110 kişi kapasitesine sahip salonun teatral etkinliklere ve seminerlere hizmet etmesi amaçlanmıştır. Tasarım, formuyla akılda kalıcı bir ifade yaratmayı amaçlamakla birlikte, vinç sisteminden etkilenerek tasarlanan Çelik strüktürü de açıkça sergiler. “Sadeliğin içinde karmaşa” fikrini barındıran form, şehrin merkezi bir konumunda, şehir hayatına gönderme yapmayı amaçlar.
Mühendislik Raporu
Tasarım olarak önerilen Çelik strüktürlü bina Ankara’nın Kızılay semtinde bulunmaktadır. Bu bölge 4. derece deprem bölgesidir. Etkin yer ivme katsayısı Ao=0,1’dir. Binanın inşa edileceği Z2 yerel zemin sınıfının spektrum karakteristik periyotları TA=0,15 sn, TB=0,40 sn’dir. Bina önem katsayısı I=1,00 olarak değerlendirilmiştir. Binanın x yönünde deprem yükleri, çerçevelerle birlikte merkezi çaprazlı Çelik perdelerle taşınmaktadır. Binanın x yönü yüksek sunek olarak tasarlanmıştır. Taşıyıcı sistem davranış katsayısı R=6 olarak alınmıştır. Binanın y yönünde deprem yükleri çerçevelerle birlikte dış merkez çaprazlarla karşılanmıştır. Binanın y yönü de yüksek sunek olarak tasarlanmıştır. Taşıyıcı sistem davranış katsayısı R=8 olarak alınmıştır. Hesaplamalarda, hareketli yük katılım katsayısı n=0,30 olarak alınmıştır. Kat döşemeleri, Çelik kirişlere mesnetlenen ve trapez profilli sac levhalar üzerinde yerinde dökme betonarme olarak inşa edilen kompozit döşeme sisteminden meydana gelmektedir. Düzlemi içinde rijit bir diyafram oluşturan döşemelerin Çelik kirişlerle olan bağlantısı için, boyutları ve yerleşimi konstrüktivizm olarak seçilen kayma çivilerinden (stud) yararlanılmıştır. Çelik kirişlerin betonarmeyle birlikte kompozit olarak çalışması hesaba katılmamaktadır. Bütün birleşimler kaynaklı birleşim olarak tasarlanmıştır. Çelik malzeme sınıfı olarak ST 37 kullanılmıştır. Bina strüktürü SAP2000 V8.23 programı kullanılarak coşulmuştur.
Yapı tasarımı aşağıdaki yönetmelik ve standartlara uygun olarak düzenlenmiştir:
- TS 498 - Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Hesap Değerleri
- TS 648 - Çelik Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları
- Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik (DBYBHY)
- TS 3357 - Çelik Yapılarda Kaynaklı Birleşimlerin Hesap ve Yapım Kuralları
Genel olarak bina x ve y yönünde iki açıklıktan oluşmaktadır. x yönündeki açıklıklar 10 m, y yönündeki açıklıklar 16 ve 4 m’den oluşmaktadır. Açıklıklar, x ve y yönünde 55 cm yüksekliğinde makaslar kullanılarak geçilmiştir. Alt ve ust başlıklarda 120x120x10 boyutunda Borusan kare profiller kullanılmıştır. Ara çaprazlarda ise 42,4 çapında Borusan boru profiller kullanılmıştır. Bu profilin et kalınlığı 2 mm olarak seçilmiştir. Binanın kolon sistemi için, 250x250x12 boyutunda iki adet Borusan kare profil birbirine kaynaklanmış ve 500x250x12 boyutunda bir strüktür elamanı oluşturulmuştur. Binadaki çaprazlarda 114,3 mm çapında ve 36 mm et kalınlığında Borusan profilleri kullanılmıştır. Tali makaslar 2,5 m aralıklarla atılarak, y yönünde çalıştırılmıştır. Bu tali makaslar ana makaslarla aynı boyutlarda seçilerek binada bir bütünlük oluşturulmuş ve tip sayısı önemli ölçüde azaltılmıştır. Tali makasların arasında ise 90x90x3 boyutunda kare profiller kullanılmış ve 2 m aralıklarla yerleştirilmiştir. Yapı kabuğunun konsol kısmında 250x250x12 boyutunda profil kullanılmıştır. 16 m’lik konsolun yapılabilmesi için konsol ortasından ve ucundan asılmıştır. 8 cm çapındaki Çelik halatlarla asılmıştır. Bu asma işleminde kule vinç ve gergili köprülerdeki prensipten yararlanılmıştır. Böylelikle bu açıklık uygun boyutlarda ekonomik olarak geçilebilmiştir. Çatıdaki yanal yükler çapraz halatlarla karşılanmıştır. Aynı zamanda, üç konsolun yanal yüklerini belirli açıklıklarla geçilmiş tali kirişler karşılamaktadır.