İkinci Ödül
Erkan Akan (Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü)
Özsevi Ceylan (Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü)
Dokuz Eylül Üniversitesi
Hasan Demir (Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü)
Yıldız Teknik Üniversitesi
Erkan Akan (Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü)
Özsevi Ceylan (Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü)
Dokuz Eylül Üniversitesi
Hasan Demir (Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü)
Yıldız Teknik Üniversitesi
Mimari Rapor
Mevcut durum ve analizler
İzmir ticaret ile bütünleşmiş çağdaş bir liman kentidir. Kültürel değerleri, yeryüzü nitelikleri ve yaşam düzeyi ele alındığında, Türkiye'nin en gelişmiş kentidir. En önemli ticari çarşısı Kemeraltı çarşısıdır ve bunların alt kolları niteliğindeki semt pazarları İzmir’in birçok semtinde bulunmaktadır. Ticaretin başladığı yıllardan bu yana süren tek geleneğimiz semt pazarları, şu an ki mevcut durumda kentsel ölçeğin içerdiği temel sorunlar, düzensizlikler ve çözümsüzlükler içerisinde yer almaktadır. Semt pazarı için ayrılan alanlar pazar kurulmadığı günlerde otopark olarak kullanıma açılırken pazar kurulduğunda bu ihtiyacı karşılayamayarak kaosa neden olmaktadır. Pazar olarak ayrılan bu alanlar semtin en işlek noktasında olmaları nedeniyle önemli bir yer kaplamakta ve meydanlaşma ihtiyacını karşılayamamaktadır. Semt pazarlarının sorunsuz bir şekilde işlemesi asıl hedeftir ve sıkıcılıktan öte, yenilikçi bir tutum sergilenmeye çalışılmıştır.
Arazi seçimi
Türkiye’nin geneli düşünülerek, benzer pazar problemlerini barındıran İzmir’in Buca ilçesinin Şirinyer semtinde bulunan pazar arazisi seçilmiştir. Merkez noktası ise Şirinyer Parkı civarıdır. Trafiği çok kalabalıktır ve seçilen arazi de bu düğüm noktasındadır. Yerleşim yerlerinden merkeze akan aks ise pazarın kurulduğu alandan geçmektedir.
Tasarım kararları
Ülkemizde doğal bir biçimde kurulan pazarların mevcut sıkıntılarına çözüm getirmek amaçlı belediyenin tasarladığı birçok üst örtü vardır. Yapılan üst örtüleri kullanan pazarcı ve halkla yaptığımız konuşmalar sonucunda, var olan üst örtünün yetersiz olduğu saptanmıştır. Kış aylarında yağmur suyunun girmesini engellerken yaz aylarında içerdeki havanın sera etkisi yarattığı ve bunun yanında yağmur suyunu engelleyen muşamba yırtıldığında tamir edilemediği ve suyun sızdığı söylenmiştir. Halk ise dinlenmeye yönelik hiçbir tesisin olamamasından ve park sorununa çözüm getirilmemesinden şikâyetçidir. Pazaryerlerinin ortak sorunlarına çözüm aranmış ve projenin, Türkiye’nin aynı sorunlarına sahip pazar alanlarına uygulanabilmesi öngörülmüştür. Yapılan analizler sonucunda, tasarımın ana kararları yapının konumlandırıldığı çevre verileriyle bütün olarak düşünülmüştür.
Sentez ve sonuç
Sistem iki parçadan oluşmaktadır: yerin altına alınan otopark ve onun üstüne kurulan pazaryeri üst örtüsü. Otopark ve üst örtü birlikte kullanılabileceği gibi uygulanacak arazinin ihtiyacına göre sistem ayrı ayrı da çalışabilmektedir. Bu şekilde yalnızca pazar olarak kullanılan alanlarda üst örtünün alt taraftan bağımsız bir şekilde kurulabilir olması tasarıma bir esneklik kazandırmıştır. Pazarın kurulacağı günlerde pazar ve otopark kullanım fonksiyonları kesiştiği için otopark, pazaryerinin altında, mevcut kapasitesi artırılarak çözülmüştür. Bunun nedeni ise pazarın olduğu günlerde pazarcı ve pazara gelen insanların araçları ile oluşan ani artıştır. Uygulanan arazide otoparkın alta alınma sebebi merkeze ve pazar alanına akan yolların yoğunluk nedeniyle bloklaşmasıdır. Önceki durumda arazi, pazarın kurulmadığı günlerde otopark olarak kullanılırken; yeni düzenlemede günün her saatinde işleyen, dinlenme, sergileme, sosyalleşme mekânları, toplanma alanları ve yeşil alanların bulunduğu bir meydana dönüşmektedir. Taşıyıcı sistem bütünüyle çelikten oluşmaktadır. Bu sayede otoparkın yerin altına alınamayacağı durumlarda, sistem bütünüyle zemin üstüne alınarak da çalışabilmektedir. Üst örtü altıgenlerin petek şeklinde birbirine bağlanması ile oluşturulmuştur. Bu sayede homojen ve kesintisiz üst örtü elde edilmiştir. Sistematik bir şekilde oluşturulan üst örtü, çeliğin verdiği olanaklar en iyi şekilde kullanılarak tasarlanmıştır. Değişimlere kolayca uyum sağlayan üst örtü, yatay ya da dikey genişleyebilir veya daralabilir. Çeliğin özelliğiyle otoparkta geniş açıklıklar geçilmiştir. Kişilerin çiğnediği yol aksı yeniden tasarlanıp, kentsel ölçekte bir meydan olarak geri kazanılmıştır. Bu aks sayesinde pazar ile herhangi bir ilişkisi olmayan insanlar da yollarına kesintisiz devam edebilmektedirler. Aksa takılan birimlerde dinlenebilmekte ve sosyal ihtiyaçlarını karşılayabilmektedirler.
Mühendislik Raporu
Mimari projede yansıtılan amaç ve gereksinimler doğrultusunda, yapının statik hesapları yapılmıştır. Bu hesap sonuçlarına yanıt verebilen nitelikteki yapı elemanları seçilmiştir. Yapının pazaryeri amacıyla kullanılacak oluşundan doğacak hareketli yüklerin fazlalığı ve yapının 1. derece deprem bölgesinde inşa edilecek oluşu, yapının taşıyıcı sisteminin güvenilir olmasının önemine dikkat çekmektedir. Çelik malzemenin sünek davranış göstermesi ve dayanımının yüksek olması, çelik malzeme ile doğru şekilde projelendirilerek yapılan yapıların, ne denli önemli bir alternatif olduğunu göstermektedir. Çeliğin yüksek dayanımı sayesinde daha ekonomik kesitler kullanılarak temele aktarılan yükün ve dolayısıyla da deprem yüklerinin azalması sağlanmaktadır. Bunun dışında, yapı elemanları ve birleşimlerin kontrole açık olması, kolay onarım ve güçlendirme olanağının bulunması ve yapıda meydana gelebilecek herhangi bir aksaklığın daha rahat fark edilmesi nedeniyle, yapı çözümlerinde en önemli tercihler arasında yer almaktadır. Yapıya etki eden yükler konusunda TS 498, “Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Hesap Değerleri”ne bağlı kalınmıştır. “Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik-2007” kullanılarak gerekli deprem hesapları tamamlanmış ve TS 648 “Çelik Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları” yönetmeliğindeki hesaplar, kriter olarak göz önünde bulundurulmuştur. Yapının analizi, SAP2000 V.11.0.0 paket programı kullanılarak yapılmıştır. Malzeme, kesit, yük ve mesnet koşullarıyla ilgili bilgilerin girilmesinin ardından çeşitli modellemeler yapılmış ve ortaya çıkan sonuçlar, yönetmeliklerimizin ışığında izlenmiştir. Açıklıkların büyük olması nedeniyle sehim kontrolleri üzerinde önemle durulmuştur. Ülkemiz yönetmeliklerinin yanısıra adı geçen paket programda yer alan “American Institute of Steel Construction 360- 05” yönetmeliğine göre analiz yapılmış ve sonuçları hakkında da fikir sahibi olunmuştur. Yapıda estetik açıdan güzel bir tasarım ürünü olduğu düşünülerek yuvarlak profile sahip çelik yapı elemanları kullanılmıştır. Deprem, rüzgâr yüklerinin etkilerini karşılamak ve güvenliği artırmak amacıyla çapraz elemanlar ve kuşaklar kullanılmıştır. Yapının taşıyıcı sisteminde kullanılan ürünler, Borusan Mannesmann ürün kataloğundan seçilen yapı çeliği profilleridir. Tüm taşıyıcı sistemde, metrajın %100’ünü, farklı çap ve et kalınlığındaki Borusan Mannesmann ürünü yuvarlak profiller oluşturmaktadır. Yapı elemanlarının birleştirilmesinde, ihtiyaca göre bulon ya da kaynak kullanılmıştır. Yönetmelikte belirtildiği gibi, bulon ve kaynak yöntemlerinin aynı anda aynı yer için kullanılmamasına dikkat edilmiştir. Döşeme sistemi olarak kompozit döşeme tercih edilmiştir. Bu sistemde döşeme kirişleri ile döşeme betonu birlikte çalışmaktadır. Çelik kirişler üzerine trapez kesitli levhaların döşenmesinin ardından, döşeme donatısı yerleştirimi ve beton dökümü gerçekleştirilerek bu döşeme tipi elde edilmektedir.
Yapıya ait bazı özellikler:
Yapının bulunduğu yer: İzmir
• Zemin sınıfı: Z4
• Yapı 1. Derece deprem bölgesindedir
• Bina önem katsayısı: 1,2
• Hareketli yük: 5 kN/m2
• Kar yükü: 0,75 kN/m2
• Rüzgâr yükü C katsayısı: 1,2
• Kullanılan çelik sınıfı: St 52
St 52 çeliği:
Çekme dayanımı: 520 N/mm2
Akma sınırı: 353 N/mm2
Elastisite modülü: 206182 N/mm2
Kayma modülü: 79434 N/mm2
Isıl genleşme katsayısı: 0,000012
Kullanılan yuvarlak profiller ve kullanım yerleri:
• Otopark düzlem kafes alt ve üst başlıklar: 219.1 mm Borusan yuvarlak profil, 12 mm et kalınlığı
• Otopark düzlem kafes diyagonaller: 133 mm Borusan yuvarlak profil, 8 mm et kalınlığı
• Otopark kolonlar arası bağlantılar: 177.8 mm Borusan yuvarlak profil, 8.8 mm et kalınlığı
• Otopark kolonlar arası çaprazlar: 159 mm Borusan yuvarlak profil, 6 mm et kalınlığı
• Kolonlar: 273 mm Borusan yuvarlak profil, 12 mm et kalınlığı
• Pazaryeri üst örtü düzlem kafes diyagonaller: 101.6 mm Borusan yuvarlak profil, 6 mm et kalınlığı
• Pazaryeri üst örtü düzlem kafes alt ve üst başlıklar: 127 mm Borusan yuvarlak profil, 8.8 mm et kalınlığı.