“1940’lı yıllarda, Erzincan’da bir deprem olmuş. Deprem Türkiye’yi o kadar kötü etkilemişti ki Erzincan ili harap olmuştu. Aynı deprem, Kuzey Anadolu fay hattı üzerinde ve memleketim Mengen’de de meydana gelmiş ve beni etkilemişti.
Zaman içinde Türkiye’de bir sürü depremler oldu. Mimar oldum ve anladım ki; deprem çok önemli bir konu ve küçüklüğümden gelen bir etkiydi. Yaptığımız projelerin depreme dayanıklı olması gerektiğini düşündüm ve hep öyle projeler yaptım.
Anadolu coğrafyasında üç konunun önemli olduğunu söyleyebilirim.
1. Depreme dayanıklı yapılar yapmak.
2. Engelsiz yapılar yapmak.
3. Sürdürülebilir yapılar yapmak.
Sunumuma çelik yapıların dezavantajlarından devam etmek istiyorum. Çelik taşıyıcıların temelde iki tane dezavantajından bahsedebiliriz. Bir tanesi yangın diğeri ise korozyon.
Ancak çelik dışında kullandığımız yapı malzemelerinde de yangın ve malzemenin kendisine ait problemleri olabiliyor. Eğer çelikle uğraşıyorsanız bu iki konunun farkında olup tedbir almanız problemleri ortadan kaldırır.
Hatay, Erzincan, Kars ve Sivas Havalimanı terminal binalarını tasarlarken depreme dayanıklı yapılar gerçekleştirmek için üst yapılarını yapısal çelik olarak tasarlayıp, bodrum katlarını betonarme olarak tasarladık. Zemin etütleri sonucunda; bodrum katların yapılmasının önemli olduğu raporlarda belirtilmişti.
Hazan Mimarlık olarak terminal binalarında bodrum katları yaptık ve kazık üzerine radye temelinde öngörülen temel sistemi olarak uyguladık. Bu konu Hazan Mimarlığın üzerinde çalıştığı ve havalimanlarında uyguladığı; temelde iki defa yatay dilatasyonlar oluşturmak, depremin yatay kuvvetlerinin sönümlenmesini temelde başlatmak amaçlanmıştı. Bilgisayarda projelendirme aşamasında test ettiğimiz bu sistem çok olumlu sonuçlar vermişti.
Hazan Mimarlık olarak deprem kuşağında gerçekleştirdiğimiz terminal binaları yüksek şiddette depremler geçirdiler ve deprem sonrası hasarsız ayakta kaldılar.
Bu aşamada iki konuyu önemsiyorum:
1. Terminal binaları uygularken, deprem izolatörleri henüz çok pahalı olduğu için ve ülkemizde olmadığı için kullanılamıyordu.
2. Hazan Mimarlığın geliştirdiği sistemde, temel tek bir izolatör gibi çalışmakta idi.
Avantajlarına gelince;
Çelik hafif bir sistemdir ve daha önceki sunumlarda da bundan bahsedildi. Çelik sistem hafiftir çünkü; betonarme yapıyorsunuz, betonarmeyle büyük bir açıklık geçerseniz açıklığı geçtiğiniz kiriş kendi ağırlığını taşıyamaz hale geliyor. Bir kere betonun kendine göre bir ağırlığı var ve deprem sırasında dezavantaj oluyor. Çelik kullandığınız zaman ise; kesitler küçülüyor, dolayısıyla hafif bir sistem elde ediyorsunuz üst yapı olarak. Üst yapının hafif olması temel sisteminin kurgusunu değiştiriyor. Üst yapı çok ağır olursa, aşağıdaki temel sistemi ağır bir şey taşıdığı için ağırlaşıyor. Üst yapı hafif olursa, (yapısal çelikten bahsediyorum) temel sistemini rahatlatabiliyoruz.
Hatay Havalimanı terminal binasını iki adet saçak altında tasarladık, sıcak iklim bölgesinde olduğu için saçak altı kullanımını ana fikir olarak benimsedik. Hatay Havalimanında iki tane saçak var. Saçakların altında terminal binasını tasarladık.
Hatay terminal binasındaki saçakların taşıyıcılarını yapısal çelik olarak tasarladık. Saçağın iki uzun kenarına ardışık olarak yerleştirdiğimiz göz kirişler birbirlerine tip çelik makasla bağlanarak payandalarla destekleyerek stabilitesini arttırıp depreme dayanıklı bir taşıyıcı üst yapı elde ettik. Üst yapı için tasarladığımız çelik imalatlarının tamamı yerli üretim olarak gerçekleştirildi.
Üst yapı çelik olarak tasarlandığı zaman sistem olarak hafif bir sistem tercih edilmiş oluyor. Zemin etütleri sonucu raporda bodrum kat yapılması öneriliyor. Bodrum katın tamamının temel gibi çalışmasını sağlayarak tasarladığımız kompozit sistemde beton ve çeliğin bir arada olmasından kaynaklanan depreme dayanıklı bir yapı tasarlamış oluyoruz.
Havalimanlarının büyük araziye ihtiyaç duyması ve maniye hattı altında kalmak için alçak yapıların yapılma zorunluluğu vardı. Bu durum dikkate alınır ve arazi maliyetini düşürmek için arazinin ucuz olduğu bölgelerde seçim yapılmaktadır. Doğal olarak da seçilen arazi bölgelerinde, zemin emniyet gerilmesi düşük olmasını beraberinde getirir. Tasarladığımız Havalimanlarında, terminal binalarını kazık temel üzerine oturttuğumuz aralarında iki adet yatay dilatasyon olan üç adet radya temelin bir araya gelmesiyle oluşan temel sistemi Hazan Mimarlık tarafından geliştirilmiş ve uygulanmıştır.
Hatay ve Erzincan Havalimanlarının terminal binaları 2016 senesinde “Ağahan” ödülüne aday gösterilmiştir.
Sürdürülebilirlik konusuna gelince;
Çelik malzemenin her zaman geri dönüşüm için ideal bir malzeme olduğunu söyleyebiliyoruz. Çelik taşıyıcı sistemlerde daha geniş açıklık geçilerek mekânların tasarımlarında esnek, değişebilen, zamana uyum sağlayabilen çözümler getirebiliyoruz.
Başka bir değişle; yapıda tasarlanan mekânların değiştirilmesi gerektiği zaman yapı kabuğunun içini tamamen boşaltıp bir önceki işlevin gerektirdiği duvarlar, bölüntüler kaldırılarak yeni bir işlev koyabiliyoruz. Bu yöntemi, mekânların sürdürülebilirliğini sağlayabilmek için kamu yapıları ve ticari yapılarda da kullanabiliriz.
Erzincan Havalimanında da tüp şeklinde sistemler kurduk. Bütün yapıyı, iç içe geçmiş tüp şeklinde tamamladık.
Kars Havalimanının strüktürü de bildiğiniz üçgen kiriş sistem ve aralara uzay kafes bağlantılar yaparak çözdük.
Sivas Havalimanında ilk defa yaptığımız bu kolon başlıklarını, diğer terminal binalarında da görebilirsiniz. Döküm atölyelerinde, kolon başlıklarını modelleyip, atık demirden, atık malzemeden tekrar dökülüyor. Çelik eritildiği zaman niteliğinden bir şey kaybetmiyor. %90 civarında geri dönüşüm elde edilebiliyor. Biz, bütün bu geri dönüşüm malzemeden kolon başlıklarını ve kaidelerini dökümle çözdük. Sürdürülebilirlik açısından çeliğin ne kadar kullanışlı olduğunu gösteriyoruz.
Çelik tasarımlarımızın hesap kontrollerini üniversitelerin çelik bölümlerinde onaylatıyoruz.
Korozyondan çelik yapı sistemini koruyabilmek için, çelik boru kullanımında; borunun her tarafı kapalı tutulur ve içinin oksijen alması kesilirse korozyonu engellemiş olursunuz. İçi ve dışı, daldırma yöntemiyle boyandığı zaman da kullanabilirsiniz. Ayrıca, yangına karşı da yine boya kullanılabilir.
Sakarya Serdivan Belediyesi, Hazan Mimarlık olarak bizden Bilim Müzesi tasarlamamızı istedi.
Parkın içinde bir binaydı. Tohum şeklinde bir yapı yaparsak; tohumun, zihinsel olarak yeşerdiğini hayal ederek bina içinde de bilimin yeşereceğini metafor olarak kullandık. Bilim Müzesinde başka bir sistem kullandık, lazerle kirişlerin kesilmesini tasarladık. Yani, 5 santimetre kalınlığındaki levhalardan lazerle keserek bu şekilleri verdik. Çelik, hamur gibi bir malzeme görüyorsunuz. Döküm yapıyorsunuz başka bir biçim alabiliyor, lazerle kullanıyorsunuz başka bir biçime giriyor, normal profil kullanırsanız başka bir şey olur, yuvarlak kesitli boru profil kullanırsanız bambaşka bir şey olur. Dolayısıyla çelik gerçekten yetenekli bir malzemedir.”