Şantiyelerde yangınlar; sıcak işlem, kaynak, kesme işlemleri, elektrikli ekipmanların yanlış onarımı ve kullanımı, sigara içme veya kundaklama gibi çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Bu yangınlar, yapım aşamasındaki binalarda ciddi hasara yol açabileceği gibi inşaat çalışanlarının ve çevredekilerin güvenliği için de risk teşkil edebilir.
İnşaat çalışanlarının;
- Sıcak işlem, kaynak, kesme ve taşlama gibi işlemleri nerede yapması veya yapmaması gerektiği,
- Yanıcı-parlayıcı malzemeleri nasıl uygun şekilde kullanacağı ve depolayacağı,
- Elektrik kablolarına zarar gelmesi halinde kabloların bağlantısını nasıl yapacağı,
- Sigara içme alanları,
- Konaklama yerlerindeki ısıtma ekipmanlarını nasıl kullanacağı,
- Yangın çıkması halinde portatif yangın söndürücüleri nasıl kullanacağı,
- İnşaat sahasından nasıl tahliye olacağı net şekilde belirlenmiş olmalıdır.
Şantiye yangınlarından bazıları da inşaat çalışanlarının konakladığı yatakhanelerde kullanılan ısıtma/soğutma ekipmanlarından veya mutfak/pişirme alanlarında meydana gelmektedir.
Özellikle yatakhane bölümlerinde;
- Sağlıklı konaklama koşullarının oluşturulmaması,
- Konaklayan işçi sayısına göre kaçış yollarının düzenlenmemesi / yetersiz kaçış imkanının olması,
- İşçilerin konakladığı alanlarda kolay alevlenebilecek maddelerin kontrolsüz şekilde bekletilmesi,
- Şantiye konteynırlarının veya diğer yapıların geçici olarak kurulduğu düşünülerek aktif ve pasif yangın güvenlik önlemlerinin alınmaması,
- Yapıya özel acil durum tahliye planlarının hazırlanmaması, planların uygun yerlere asılmaması ve çalışanların bu acil durum prosedürleri hakkında eğitilmemiş olması tehlikenin artmasına sebep olmakta, yangına davetiye çıkarmakta ve nihayetinde ölümlü vakalar yaşanabilmektedir. Aynı zamanda, konaklama yapılan mahallere de ihmal edilebilmektedir.
Türkiye’de, geçmişte yaşanan şantiye yangınları incelendiğinde; başta tarihi yapı restorasyonları esnasında olmak üzere birçok yangın hadisesiyle karşılaşılmaktadır. Bunun dışında haberlerden hatırlayabileceğiniz üzere, Esenyurt’taki bir AVM yangınında 11 işçi vefat etmişti.
İşçilerin kalmakta olduğu çadırda başlayan yangın çok kısa süre içerisinde tüm koğuşları sarmıştı. İşçilerin vefat etmesinin sebepleri arasında; koğuşlardan yeterli kaçış imkanının oluşturulmamış olması, koğuş içerisinde kolay alevlenici maddelerin bekletilmesi ve diğer iş güvenlik zafiyetleri olarak belirlenmişti.
İnşaat sahiplerinin, hem çalışanların can güvenliğini hem yapılarının güvenliğini hem de yangına müdahale edecek itfaiye personelinin güvenliğini düşünerek şantiye ortamında gerekli önlemleri almaları gerekmektedir.
Esenyurt örneğinde olduğu gibi Paris’te yer alan Notre Dame Katedrali’nde, İstanbul’daki Atatürk Kültür Merkezi’nde ve Haydarpaşa Garı’nda binaların yenilenmesi esnasında yangınlar çıkmıştır. Bu yangınların da elektrik kontağından çıktığı ifade edilmiştir. Yangının nereden çıktığından ziyade neden büyüdüğü ve yayıldığıyla ile ilgilenecek olursak;
Sebeplerden bazıları şunlardır:
- Kaynak esnasında sıçrayan kıvılcımların yanıcı yalıtım malzemelerini tutuşturması.
- Sıcak işlem yapılabilecek alanların iyi yönetilememesi, işçinin inisiyatifine bırakılması.
- Kontrolsüz alanlarda sigara içilmesi.
- Yağ, yakıt, boya, solvent vb. malzemelerin kontrolsüz şekilde bekletilmesi.
- Kolay alevlenen dekorasyon ve yalıtım malzemelerinin kullanılması.
- Kontrolsüz açık alevlerin oluşturulması (ısınma amaçlı oluşturulan açık alevler dahil).
- Atık-çöp depolamalarının uygunsuz olması.
- Çalışanları tehlikelere karşı uyaracak tehlike ve uyarı tabelalarının sahaya asılmaması ve işçilerin bu konuda bilgilendirilmemesi vb.
Şantiyelerde uyulması gereken kurallar ve geçici süreyle alınacak yangın önlemleri NFPA 241 kodunda detaylandırılmıştır. Her ne kadar yerel yönetmeliğimizde bu konuyla ilgili hükümler olmasa da bu konuda NFPA kodlarından yardım alınabilir.
Aynı zamanda;
- İnşaat sahasının, ekipmanların ve çalışan koşullarının denetlenmesi,
- Yangın güvenliği uzmanları tarafından inşaat sahasının düzenli olarak kontrol edilmesi,
- Risk analizinin yapılması,
- Uygunsuzluklar belirlenerek aksiyon alınması,
- Acil durum ekiplerinin oluşturulması potansiyel yangın tehlikelerinin önceden belirlenmesine ve tehlike anında hızlı aksiyon alınmasına katkı sağlamaktadır.
Yangınların en yaygın nedenlerinden biri; elektrikli ekipmanların yanlış kullanımı ve onarımıdır. Bu nedenle, elektrikli ekipmanların uygun şekilde monte edilmesi ve bakımının yapılması son derece önemlidir. Elektrik tesisatının kurulması ve kullanımı, ulusal elektrik kodlarına uygun olmalıdır. Elektrik panolarının aşırı yüklenmesi ve kabloların aşırı ısınması gibi durumlar önlenmelidir.